[ Pobierz całość w formacie PDF ]

wydaje pieniędzy, spekulant gotów jest na wszystko dla zysku, a sknera to taki,
który za nic nie wyda ani grosza, człowiek zaś grzeszący chciwością jest rabusiem
i oszustem. Podobnie do ludzi rozrzutnych należy łakomczuch, który bezsensownie
wydaje pieniądze, oraz bezmyślny, gdyż nie może się zmusić do wysiłku
prowadzenia rachunków.
5. O wielkodusznoÅ›ci (µµ³±»¿ÈÅǯ±)
I w odniesieniu do wielkoduszności powinniśmy określić jej cechę charakterys-
tyczną na podstawie tych właściwości, którymi odznaczają się ludzie wielkoduszni.
Bo jak w innych przypadkach do pewnego stopnia zostajemy wprowadzeni w błąd
z powodu sąsiedztwa i podobieństwa, mimo że one znajdują się od siebie z daleka,
to samo ma miejsce także w przypadku wielkoduszności. Stąd niekiedy typy
przeciwne dążą do tego samego, np. rozrzutnik i sknera, zarozumiały i pełen
godności, zuchwały i mężny. W zakresie tych samych spraw do pewnego stopnia
graniczą ze sobą, jak np. i człowiek mężny jest wytrzymały na niebezpieczeństwa,
i zuchwały, ale jeden w taki, a drugi w inny sposób. I to właśnie najbardziej ich
25
Wyrażenie ,jak powinno się" i  słuszna ocena", zdaniem Dirlmeiera (Et. eud., s. 312 i 332),
pochodzą z Akademii. Na temat  słusznej oceny" por. przypis 5 do ks. II Et. nik.
26
Por. Polit. 1257 a, gdzie czytamy:  Każda rzecz posiadana może być dwojako użyta
W jednym wypadku użycie związane jest z właściwością danej rzeczy, w drugim zaś nie: a więc np.
obuwie służy do obucia, ale może stanowić również przedmiot wymiany".
różni. I wielkodusznym nazywamy człowieka, zgodnie ze znaczeniem tego słowa,
który odznacza się pewnego rodzaju wielkością i siłą duszy. W rezultacie uchodzi
za człowieka podobnego do tego, który jest pełen godności i mającego wielki gest,
skoro, jak się zdaje, towarzyszą mu wszystkie cnoty. Bo na pochwałę zasługuje
również umiejętność prawidłowej oceny wielkich i małych dóbr. I wydaje się, że
te dobra są wielkie, do których dąży ten, kto posiada najlepszą dyspozycję
w stosunku do tego rodzaju przyjemności. Wielkoduszność zaś jest najlepszą.
A każda poszczególna cnota prawidłowo ocenia większe dobro i mniejsze właśnie
w sposób, jak to nakazuje człowiek roztropny i cnota, tak iż wszystkie cnoty jej
[wielkoduszności] towarzyszą albo ona towarzyszy wszystkim27.
Ponadto wydaje się, że cechą człowieka wielkodusznego jest pogarda. I każda
cnota sprawia, że ludzie gardzą rzeczami, które wbrew rozumowi uchodzą za
wielkie, jak np. męstwo sprawia, że ludzie gardzą niebezpieczeństwami (bo mężny
sądzi, że uważać je za wielkie jest rzeczą sromotną i że nie zawsze ich mnogość
jest straszna), a umiarkowany gardzi przyjemnościami wielkimi i licznymi; a hojny
bogactwem. I człowiek wielkoduszny odznacza się tą zaletą przez to, że troszczy
się o niewiele spraw, i to o takie, które są wielkie, a nie dlatego, że za wielkie je
ktoś inny uważa. Wielkoduszny mąż liczy się o wiele bardziej z sądem jednego
człowieka szlachetnego aniżeli z sądami wielu ludzi przeciętnych, jak Antyfont
powiedział28, gdy został skazany, do Agatona, który chwalił jego mowę obrończą.
I najbardziej charakterystycznym uczuciem człowieka wielkodusznego jest pogarda.
Co się tyczy natomiast czci i życia, i bogactwa, o które to rzeczy, jak się zdaje,
ludzie zabiegają, on w ogóle o nie się nie troszczy, z wyjątkiem czci. I cierpi, kiedy
nie doznaje czci, a władzę nad nim sprawuje człowiek niegodny tego, a jego
największą radością jest właśnie doznawanie czci.
W ten sposób może się wydawać, że zachodzi sprzeczność, bo to ze sobą się
nie zgadza: bardzo wysoko cenić cześć oraz gardzić sądem ogółu. Powinniśmy
zatem to teraz rozróżnić. Bo jest cześć mała i wielka w dwojakim sensie, gdyż jest
różnica, czy doznajemy jej ze strony wielu zwykłych ludzi, czy osób zasługujących [ Pobierz całość w formacie PDF ]