[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wyprawiono z Rosji druga armje pod Suwarowem. Nalezalo Fersena zaczepic,
zanim Suwarow nie polaczy sie z nim, i w tym celu wydano bitwe pod
Maciejowicami d. 10 pazdziernika 1794 r. Dla braku rezerw, ktorych Kosciuszce
nie przyprowadzil na czas general Poninski, bitwa skonczyla sie kleska.
Decydujacem bylo to, ze Kosciuszko dostal sie do niewoli, a wraz z nim upadlo
i powstanie, bo nie bylo kim zastapic jego talentu organizacyjnego. Dnia 24
pazdziernika stanelo wstepne porozumienie trzech mocarstw co do ostatniego
rozbioru; dnia 4 listopada wykonal Suwarow ohydna rzez Pragi; dnia 25
listopada abdykowal Stanislaw August.
Pierwszym aktem rzadow rosyjskich w nowym zaborze bylo znowu
przesladowanie unitow. Zniesiono juz wszystkie biskupstwa unickie, procz
polockiego, kasowano, klasztory bazyljanskie, a ilosc parafij unickich
zredukowano w ciagu jednego roku z 5000 na 200! W latach 1772-1796 stracili
unici ogolem 9316 parafij i 145 klasztorow.
Nie zna historja czasow o stosunkach miedzypanstwowych mniej ustalonych,
jak w latach wielkiej rewolucji francuskiej. Kalejdoskop polityczny pozostawial
tym razem Austrje nadal w wojnie z Francja, podczas gdy Prusy zawarly w
Bazylei w kwietniu 1795 r. pokoj odrebny. Stosunki prusko-francuskie
poprawialy sie tak dalece, iz poczynano nawet snuc projekty wspoldzialania
przeciw Austrji. Sprawa polska pozostawala na jednej linji ze sprawa
republikansko-francuska o tyle, ze obopolne interesy wymagaly rozbicia
przymierza tych samych panstw, ktore dokonaly rozbiorow. Francja
oswiadczala, ze podejmie sprawe polska, jezeli to uczyni rownoczesnie jedno z
panstw rozbiorowych przeciwko dwom drugim. W r. 1795 mozna bylo miec na
mysli tylko Prusy, jako pozostajace w dobrych stosunkach z Francja. Chociaz
bowiem Katarzyna nie miala zamiaru mieszac sie do spraw francuskich,
zachowywala sie nieprzyjaznie wzgledem republiki, wygnala nawet ze swego
panstwa wszystkich Francuzow nierojalistow; chciala w sprawy francuskie
uwiklac na nowo Prusy i Austrje i dlatego chciala sama u sasiadow uchodzic za
gotowa do akcji antyfrancuskiej.
Strona 131
Dmowski_Dzieje-Rosji
Tylko Prusy wchodzily tedy w rachube, jako ewentualny sprzymierzeniec
Francji i sprawy polskiej. Mniemano nawet, ze moznaby urzadzic
sekundogeniture dla Hohenzollernow z czesci ziem polskich. Wiosna 1796
jezdzil do Berlina general Dabrowski, a rownoczesnie w marcu 1706 powstal w
gronie emigrantow w Paryzu projekt legjonu polskiego przy armji francuskiej, a
wiec przeciwko Austrji. Targi o granice zaborow nie byly jeszcze skonczone, a
zdawaly sie grozic wybuchem wojny pomiedzy zaborcami. Katarzyna
zamierzala grac w danym razie rowniez w "odbudowanie Polski", z tym
warjantem, ze kosztem Prus.
I Prusy i Rosja liczyly jednako na Polakow, gdy sie przyobieca uwolnic zabor
przeciwnika. I w Berlinie i w Petersburgu zamyslano uwolnic wiezionego z
powstania roku 1794 generala, zeby postawic go na czele nowego powstania,
popieranego w dzielnicy sasiada. Opowiadano sobie na petersburskim dworze,
jako Fryderyk Wilhelm zamierza "wypuscic na Rosje" Madalinskiego (ktory o
niczem nie wiedzial!). Wtedy Katarzyna wyobrazila sobie, ze bedzie mogla uzyc
do swych rachub Kosciuszke, i postanowila uwolnic go z wiezienia, co
niekoniecznie mialo byc przywroceniem wolnosci. Gdy sie to przygotowuje,
umiera Katarzyna II dnia 17 listopada 1796 r., lecz szczesliwym zbiegiem
okolicznosci smierc jej nietylko nie opoznia wypuszczenia Naczelnika z
wiezienia, ale syn Katarzyny, Pawel, uwolnil zarazem wszystkich jencow
polskich, a Kosciuszce przywrocil zupelna wolnosc, zezwoliwszy nawet na
wyjazd za granice. Dnia 19 grudnia 1706 r. opuszczal Kosciuszko Petersburg,
wyjezdzajac powtornie do Ameryki.
Gwaltownem rozszerzaniem panstwa ozywila Katarzyna na nowo panstwowosc
rosyjska. Ekspansja szerzyla sie poprzez Kaukaz rowniez do Azji. W ostatnich
zwlaszcza latach rzadow miala Katarzyna II takze wsrod Imeretyncow i
Gruzinow swoje "przedsiewziecia nie ukonczone". Przez dlugie lata walczyla
intryga, podstepami i orezem z Turcja i Persja o kraje z obydwoch stron
Kaukazu. Te zdobycze mialy jednak w jej wlasnych oczach drugorzedne tylko
znaczenie. "Dzielem jej zycia - zabory Polski.
Najwieksza zbrodnia, jaka popelniono kiedykolwiek w dziejach swiata, stanowi
glorje panowania Katarzyny II i zjednala jej przydomek Wielkiej. To
"nieporozumienie" moralne, wszedlszy nastepnie w umyslowosc rosyjska,
zemscilo sie tem, ze wielkosc Rosji stala sie rzeczywiscie zalezna niewolniczo
od panowania nad Polska, i cala polityka rosyjska musiala sie odtad kierowac
jednostronnie ta sprawa, a jednostronnosc pociagala za soba coraz gorsze dla
spoleczenstwa nastepstwa, az wkoncu podminowala samo nawet panstwo. Ani
jednej sprawy zywotnej dla panstwa nie dopilnowano odtad nalezycie, bo
wszystko poswiecalo sie zawsze jednej sprawie, podporzadkowywalo jednemu
wzgledowi: jak utrzymac panowanie nad ziemiami polskiemi. Odtad jest
historja panstwa rosyjskiego historja zaniedban politycznych. Jedyna
zywotnoscia panstwa stala sie zaborczosc, to tez rozwinelo sie w tych
okolicznosciach panstwo, wlasnemu narodowi do niczego nie potrzebne.
Rozwoj spoleczenstwa dokonuje sie wbrew panstwu, powraca sie do
rozbieznosci spoleczenstwa a panstwa.
Przez rozbiory Polski weszla Rosja geograficznie w Europe. Odtad Rosja [ Pobierz całość w formacie PDF ]